Білім мамандықтың іргетасы ретінде ойландырады. Алайда, көптеген қазақстандықтардың дипломнан шынайы жұмысқа жолы айтып білгісіз. HeadHunter Kazakhstan платформасы: білім және мансап қаншалықты байланысты және неге адамдар өз таңдауларына қайта мән беретіндерін анықтау үшін 600-ден аса сұхбаткерлердің арасында зерттеу жүргізді,-деп хабарлайды Нарық.
Сіздің білім деңгейіңіз қандай?
62% — жоғары (бакалавр/маман)
16% — арнайы-орта (колледж, техникум)
12% — ЖОО-дан кейінгі (магистратура, PhD және т.с.с)
6% — орта
4% — толық емес ЖОО
1% —басқасы
Сұхбаткерлердің көбінде (74%) жоғары немесе ЖОО-дан кейінгі білім бар, бұл қазақстандық ортада білім берудің жоғарғы мағынасын растайтынын білдіреді. Тек қана 6% мектеп білімімен шектелген. Ол курстардың, тренингтердің және өзге де қысқа форматтардың танымалдығы өсуіне қарамастан, ЖОО дипломы бұрынғыдай кәсіби өмірге қажетті «кіру нүктесі» ретінде қаралатынын білдіреді.
Қазір жұмыс істеп жүрген мамандығыңыз бойынша білім алдыңыз ба?
36% — иә, тек мамандық бойынша
30% — жоқ, басқа салада жұмыс істеймін
18% — иә, аралас салада
13% — білімімді жартылай пайдаланамын
4% — жауап беруге қиналамын
Тек әрбір үшінші қазақстандық қана (36%) қатаң алған мамандығы бойынша жұмыс істейді. Қалған 61% қызмет бағытын толығымен ауыстырған немесе білімдерін тек жартылай пайдаланды. Бұл еңбек нарығының иілгіштігі артып жатқанын көрсетеді, бұнда кәсіби траектория дипломмен ғана емес, сол сияқты белсенді дағдылар, тәжірибе және жеке бейімділікпен де жиі анықталады. Факультетті таңдау өзгеріп жататын шынайылыққа аударыла алу сияқты онша маңызды емес.
Сіздің пікіріңіз бойынша сәтті мансап жасау үшін білім қаншалықты көмектеседі?
37% — адамға байланысты
34% — маңызды, бірақ негізгі емес
27% — бұл негізгі фактор
15% — тек қана кейбір мамандықтар үшін қажет
7% — рөл атқармайды
*әр сұхбаткер жауаптың бірнеше нұсқауын таңдай алды
Сұхбаткерлердің төртінші бөлігі (27%) бұрынғыдай білім сәттіліктің шешуші факторы деп санайды, көбі (71%) оны мансап кепілі ретінде емес, құралдардың бірі ретінде қабылдауға бейім. Бірінші кезекке жеке сапа, бастамашылдық, soft skills және өздігінен оқуға қабілеттілік шығады. Әсіресе, өзінен өзі диплом емес, иілгіштік, ойлау және нәтиже сұранысқа ие болған тез өзгергіш салаларда.
Сіздің тәжірибеңіз бойынша жұмыс берушілер жалдаған кезде білім деңгейін бағалай ма?
37% — иә, бірақ басты өлшемшарт емес
31% — иә, бұл маңызды өлшемшарт
28% — тек қана жеке салаларда
11% — көбінесе жоқ
6% — мүлдем маңызды емес
*әр сұхбаткер жауаптың бірнеше нұсқауын таңдай алды
Сұхбаткерлердің үшінші бөлігі ғана (31%) білім деңгейі жұмысқа қабылданған кезде маңызды рөл атқаратынына сенімді. Қалғандары (соның ішінде 37% «маңызды, бірақ басты емес» және 28% — «тек қана жеке салаларда» деген пікірдегі) жұмыс берушілер адамдарды дипломдағы жазбалар бойынша ғана емес, көбінесе тәжірибе, уәждеме және нақты дағдылар бойынша бағалайтынындарын растайды. Бұл әсіресе портфолио және нәтиже шешетін жеке секторда, IT, маркетинг және шығармашылық индустрияда байқалады.
Сіз білімді қайда алдыңыз және алып жатырсыз?
90% — Қазақстанда
8% — БҰҰ басқа елінде
2% — Еуропада
1% — АҚШ-та
1% — Азияда (Корея, Қытай, Малайзия және т.б.)
1% — басқасы
*әр сұхбаткер жауаптың бірнеше нұсқауын таңдай алды
Басым көпшілік (90%) Қазақстанда оқыған. Жаһандық ұтқырлыққа тырысуға қарамастан, шетелде білім алу ережеден қарағанда ерекшелік болып қала береді. Бұл экономикалық фактор сияқты жергілікті ЖОО-лардың қолжетімділігіне де байланысты болуы мүмкін. Бұл ретте, жұмыс берушілерде шетелдік диплом артықшылық болып есептелуі мүмкін, бірақ мүлдем міндетті шарт болып табылмайды.
Егір сізде қайтадан білім таңдау мүмкіндігі болса, сіз қай бағытты таңдар едіңіз?
26% — IT және цифрлық технология
20% — бизнес, маркетинг, қаржы
19% — өндіріс, құрылыс, инженерия
16% — бағытымды ауыстырмас едім
13% — медицина, фармацевтика
13% — білім беру, психология, гуманитарлық ғылымдар
9% — юриспруденция және мемлекеттік қызмет
7% — шығармашылық индустрия, медиа
3% — басқасы
*әр сұхбаткер жауаптың бірнеше нұсқауын таңдай алды
Егер бәрін жаңадан бастау мүмкін болса, қазақстандықтардың 78% басқа саланы таңдар еді. Бұған қоса IT және бизнес абсолютті көшбасшы болып отыр. Бұл қызығушылықтың технология мен басқарушылық мамандыққа орнықты жылжығанын растайды. Адамдар Қазақстандағыдай шетелдерде де кеңінен мансаптық мүмкіндіктерді ашатын сұраныстағы және келешекті дағдыларға одан әрі талпынуда.
Онлайн білім алуға қалай қарайсыз?
40% — бәріне келе бермейді, салаға байланысты
34% — қолдаймын, бұл ыңғайлы әрі тиімді
23% — күндізгі білім алу жақсы деп санаймын
10% — тап болған жоқпын, баға бере алмаймын
8% — онлайн-білімді дұрыс қабылдамаймын
*әр сұхбаткер жауаптың бірнеше нұсқауын таңдай алды
Онлайн-білім бірте-бірте әдетке айналып бара жатыр: сұхбаткерлердің 74% оның тиімділігін мойындайды немесе салаға байланысты дейді. Бірақ, төртінші бөлігі ғана классикалық күндізгі білімді қолдайды. Бұл, «цифрға» ауысу келешекті ретінде қабылданып, дегенмен әмбебап жол емес екендігін білдіреді. Көбі мамандықтың ерекшеліктеріне, білім беру деңгейіне және студенттің өзіндік тәртібінің дағдыларына байланысты.
Қазақстандықтар әдеттегідей жоғарғы білімге талпынады, бірақ оны мақсат ретінде емес ресурстардың бірі ретінде қарастырады. Көпшілігі үшін мамандыққа жол – дипломға ілесу емес, өзіңді іздеу, саланы ауыстыру, қайта біліктену болып табылады. Бүгінгі таңда иілгіштік, бейімделу қабілеттілігі және қайтадан оқу маңызды. Білім шыққан жер емес, өмір бойығы процесске айналып бара жатыр. Ең сүйікті бағыт болып - сұраныс көп, жақсы болашақ және тез өсу мүмкіндігі бар - IT, бизнес және инженерия қала береді.
