«Алматы Тауэрс» кешенінде болған өрттен опат болған студенттер ... «күртешелерін қимай күйіп кетіпті». Өрт шыққан спорт-ойын-сауық орталығын салып жатқан компания директоры Дәурен Тұяқов «жұмыс істеп жүрген студенттер қашып шығуға мүмкіндіктері бола тұра, киімдерін алуға кері жүгірген» деген сипаттағы комментарий берген. Бұны естіген қаза тапқандардың туысқандары күйеді – олар тірі қалған жігіттің сөзін келтіреді – анда балалар бар деп жүгірдім, бірақ ешкім селт етпеді,- деген... Күздің басында Астанада құрылыста жүрген екі студент биіктен құлап, ажал құшқан. Сол кезде біз құрылыс сияқты күрделі, талаптары қатаң жұмыстарға неге арнайы кәсіби білігі жоқ адам тартылады деген мәселе көтердік. Ондай жерлерде «барып кел, шауып келдің» өзі қауіпсіздік шараларымен түйіседі. Келісім-шарт жасалмайтыны және бар. Айдың- күннің аманында баладан айырылу...
Ришат Асқарбекұлы, тілші:
Еламан мен Нұрлыбек Қазақ ұлттық университетінің 3-курсында оқып, мына жатақханада тұрған. Сабақтан үлгерімдері жақсы болғандықтан, демалыс күндері ақша табу үшін әр салда жалданып жұмыс істеп жүрген. Біз қазір оларды соңғы рет көрген және бір бөлмеде тұрған курстастарымен тілдесіп көреміз.
Үшінші курста оқып жүрген екі студент соңғы рет 6-қараша күні түстен кейін жатақханада кездесеміз деп келісіпті. Еламан сенбі үйіне кетіп, жексенбі күні Алматыға қайта оралған. Нұрлыбек екеуі осы бөлмеде жолығып, ары қарай «Алматы тауэрс» ғимаратындағы құрылыс нысанына жол тартқан. Бұл туралы олармен бір бөлмеде жататын курстастары айтып отыр.
Қуаныш Серікбаев, Н. Сартбаевтың досы:
Комнаталасым Нұрлыбек бөлмеде жалғыз болған. Сосын жаңағы Еламан деген бала келген. Сосын жұмыс шықты деп екеуі сағат кешкі 5-терде кеткен. Телефондарын интернетке салып қояды. Керек адам, звондайды осындай уақытта жұмыс бар деп қосымша разнорабочий болып істеп ақша табады.
Ұялы телефондарының нөмерлерін арнайы сайтқа салып қою студенттер үшін қолайлы. Арзан жұмыс күшін іздеген жұмыс берушілер сол жерден керегін табады екен. Қуаныштың айтуынша, марқұмдар бұрын да осы батут орталығына бір рет барып жұмыс істеп келген. Олар бөлмедегі жолдастарына сағатына шамамен бір мың теңге табатындарын айтыпты. Ал екінші жолы барғанда, табыс іздеген студенттер ажалмен бетпе-бет келген.
Бағдат Өсербаев, №5 жатақхананың студенттік деканы:
Олардың жұмыс істеуіне шектеу қоя алмаймыз. Ол біздің құзырымызға жатпайды. Екеуі де 18 жасқа толып қойған. Естуімізше, олар бұл жаңа жұмыстарына жақында тұрған екен. Ол туралы біз білмедік.
Батут құрастыру орталығында жалданып жұмыс істеген студенттердің екеуі Қаныш Сәтбаев атындағы техникалық университеттің студенттері, тағы біреуі Асфендияров атындағы медициналық университеттің 4-курс студенті. Марқұмдардың төртеуі Оңтүстік Қазақстан облысының тумалары. Ал Еламан Әбдіралиев Алматы маңындағы Байсерке елді мекенінде туған. Осы аптада олардың денелері жер қойнына тапсырылды.
Шахмұрат Молдаханов, С.Асфендияров атындағы ҚМУ студенті:
Біз танитын 4 бала болған. Олардың екеуі терезеден секіріп түскен. Екеуі іште қалған. Олар полицияға айтқан, іште адамдар бар деп. Бірақ олар ешкімді тыңдамаған, мән бермеген. Олар түнгі бір жарымға дейін сонда жүрген. Бірақ оларды ешкім тыңдамаған. Тек азанда сағат 11-де денелерін тауып алған.
Бақтияр Молдияров, А. Зұлпыбековтың туысы:
Бізге бір бала айтты, мен шырылдап жан-жаққа жүгірдім дейді... іште балалар қалды, балалар қалды, ал бірақ ешкімді кіргізбей, ана жерді қоршап тастаған...
Өкініштен өзегі өртенген туыстардың жұмыс берушілерді кінәлауы заңдылық. Себебі оқиғаның кездейсоқтық емес, адамның абайсыздығынан болғаны алғашқы күні-ақ белгілі болды. Тәжірибесіз, өмірге енді ғана бейімделіп келе жатқан жастардың қаза табуына кінәлілердің бары анық. Құзырлы органдар оқиғаға қатысты деректердің барлығын саралап, алдағы күндері нақты шешім қабылдайтындарын айтады. Біз осы аралықта білікті заңгерлермен кеңесуді жөн көрдік. Заңгер Нұрлан Апақаевтың пікірінше, тараптардың арасындағы еңбек келісім-шартының болмауы, істің жабылуына негіз болуы мүмкін. Заң бойынша бұл жағдайда жұмыс беруші айыппұл төлеп құтылуы ғажап емес.
Нұрлан Апақаев, заңгер:
Қылмыстық кодекстің 15- бабында жұмыс беруші шарт талаптарын бұзғанда оның зардаптары қандай деген жазылмаған. Ондай жаза көзделмеген. Сондықтан оларды осы баппен тарту қиынға соғайын деп тұр. Әкімшілік жазамен ғана құтылады. Орта кәсіпкерге 50 АЕК, Орта кесіпкерге 100 АЕК, ал ірі кәсіпкерге 150 АЕК айыппұл қарастырылған. Адам өлімі болып тұр. Бірақ олар айыппұлмен шығып кетейін деп тұр.
Бірақ танымал заңгер Жангелді Сүлейманов жұмысшылардың өліміне себепкер анықталса, 7 жылға дейін сотталуы мүмкін екенін айтады. Техникалық ережелер мен еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етпегені үшін жұмыс беруші қылмыстық кодекстің 156- бабы негізінде қылмыстық жауапкершілктен құтыла алмайды. Мұндай заң талабы еңбек-келісім шартын жасамаған жағдайда да қолданыла беруі мүмкін.
Жангелді Сүлейманов, заңгер:
Бұл жерде куәгерлерді тарту арқылы фирма басшыларын жауапқа тартуға болады. Сол күні өлген адамдардың жұмыста болғандығын өзгелер растаса жеткілікті. Ешқандай келісім-шартты негізге алмай-ақ қылмыстық кодекстің 156- бабы, 4-тармағы бойынша бір және одан да көп адамның өліміне себеп болған жұмыс берушіні жазалауға болады. Бұл бап бойынша ол кем дегенде 7 жыл арқалауы керек.
Тәуелсіз заңгерлердің пікірі осы. Ал қала әкімі Бауыржан Бәйбек оқиғадан үш күн өткенде өртенген аймақты аралап көрді. -Ешкімге балаларын қайтара алмаймыз, бірақ жапа шеккендердің отбасыларын назардан тыс қалдырмаймыз,- деді. Ішкі істер департаментіне қылмыстық істің жәй-жапсарын тез арада анықтауды тапсырды. Ал «Алматы Тауэрс» компаниясының басшылығын қаза тапқандардың отбасына 3 млн. теңгеден беруге келістіріпті. Олар әкім кеткен соң марқұмдардың туыстарын шақырып, әлгі ақшаны қолма-қол үслестіріп беріп, өздерін жуып-шайғандай болды.
Аблимит Рахматуллаев, «АЛМАТЫ ТАУЭРС» компаниясының өкілі:
Бұл оқиғаға қатысты біздің қазір нақты айтатын жауабым жоқ. Себебі тергеу жұмыстары әлі жалғасып жатыр. Көп жағдайлар өзімізге түсініксіз. Тоқ етер жауапты сол жақтан аласыздар деп ойлаймын.
- Вот на камеру скажите, почему вы в воскресение проводили эти работы?
- Сейчас идет следствие, я точно не могу сказать. - Следствие не вы проводите. Вы почему в выходные дни работали и без разрешения? Кто вам дал такое право? - Сейчас это все выясняется, ведутся экспертизы. Я от комментариев пока откажусь.
Қала әкімі орынбасарының алдында күмілжіп тұрған жігіт «Батут орталығы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің директоры. Яғни«Алматы тауэрс» бизнес орталығынан ғимаратты жалға алған компания осы. Дәурен Тұяқовтың айтуынша, ойын-сауық орталығы 11-қараша күні ашылуы керек болған. Құрылыс алаңын жалға берушілер дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге тыйым салғанын айтып отыр. Бірақ мерзімінен бұрын құрылысты аяқтауға асыққан кәсіпкерлер демалыс күндері де жұмысты тоқтатпаған. Әрі студенттерді де қосымша еңбек күші ретінде жалдағаны анықталды.
Сөйтіп, орталықтың директоры алтыншы қараша күнгі оқиғаны былай суреттейді: Батут орталығындағы жұмыстарды аяқтау үшін жексенбі күні барлық жұмысшылар келген. Өрт лап еткенде ғимаратта 30 адам болдық. Дәнекерлеушілер, инструкторлар, Мәскеуден келген мамандар және ұсақ-түйеккке көмектесетін жұмысшылар бар еді. Өрт тұтанғанда құрылыс компаниясының басшылары мен мәскеулік мамандар, барлығы 11 адам апатты есіктен шығып кеткен. Тағы 6 адам терезеден сыртқа секіріп түскен. Ал 5 сутдент бөлменің басқа бұрышына қарай рюкзактары мен киімдерін алуға жүгірген. Содан олар қайтып оралмай қалды.
Бақтияр Молдияров, А. Зұлпыбековтың туысы:
Ол жерде мақсат адамдарды емес, объектіні алып қалу болған. Есікті құлыптап тастаған өрт басқа нысанға кетпеу үшін. Егер ол есік ашық тұрғанда шығып кетер еді ғой. Есік құлыптаулы болған.
«Білім туралы» заң аясында студенттерге қосымша жұмыс істеуге тыйым салынбаған. Кәмелет жасына толғандықтан оқу орны шәкірттерінің өз бетінше шешім қабылдауына қақысы бар. Жалғас Серікті біз ел аузында «Оптовка» аталатын базардың қоймаларында жұмыс істеп жүрген жерінен жолықтырдық. Жекеменшік оқу орнында оқитын студент жалданып жұмыс істейтін көптің бірі.
Жалғас Серік, студент:
Студент болған соң, ақша керек. Сосын осындай жұмыстарға біз өз номерімізді жазып қалдырамыз. Шақырады. Келіп істейміз. Кейде осында болады. Кейде басқа жақтарға шақырады.
Бүгін Жалғас жолдастарымен бір вагон жүкті түсіріп, қоймаға жинауы керек. Тез дайындалатын қытай кеспесінің мыңдаған қорабын қабылдап алып жатқан мекеменің басшылары жалданбалы жұмысшылар туралы сұқбат беруден бас тартты. Есесіне кейіпкеріміз ештеңені жасырған жоқ.
Жалғас Серік, студент:
Келісім-шартты білмейміз. Кимімізді әкелеміз. Осы жаққа келіп түсіріп, бәрін істеп береміз. Ақшасын қолма-қол береді. Өртке қауіпсіздік ережесі дегенмен де таныспаймыз. 2 мың, 5 мың теңге келіскен ақшамызды береді.
Біз опат болған студенттер білім алған оқу орындарына сұрау жолдап, оқудан тыс уақытта жұмыс істейтін студенттердің саны туралы дерек алуға тырыстық. Алайда ондай есеп жүргізілмейтінін айтты. Алматыда ресми деректер бойынша 200 мыңға жуық студент білім алып жатыр. Яғни қаншама мың жас өз басын қауіп-қатерге тігіп, бақылаусыз жүр деген сөз.
Ришат Асқарбекұлы, тілші:
Бейбіт
уақытта қара жамылып, жоқтау айтып қалған бес отбасының жан жарасы жазылмайтын
да шығар. Олардың барлығы елгезек, ақжарқын, адал жігіттер болған. Біреуі
жақында үйленейін деп жүрген. Олар отбасына ауыртпалық салмас үшін қосымша
еңбек етуді ғана мақсат тұтып еді. Керісінше, олардың отбасыларына енді ешқашан
жеңілдемейтін ауыртпалық түсті...
