«Әлем Трамптың алғашқы қадамдарын тістеніп бақылайды» - Financial Times сәрсенбідегі материалында осылай деген. Оның президент болғаны жетісімен «дір» етіп үлгерген қаржы нарықтары да. Бұл өте –мөте қауіпті сәт. Иә, сол күні мұнай бағасы түсті, биржалар құлдырады. Себебі саяси элиталар, әлемдік бизнес Хиллари Клинтонның жеңетініне күмәнданбаған-ды. Солай болатын шығар деп ойлағандардың бірі өзім.
Айдос Сарым, саясаттанушы:
Әлеуметтанушылар да, баспасөз де, басқа да сарапшылар алданып қалды. Қалай болғанда Хиллари жеңуі керек, жеңісін қамтамасыз ететін қаражаты, мүмкіндігі бар дегенге шыны керек, өзіміз де иланып қалдық. Әлеуметтанушылардың айтқанына сенуге мәжбүр болдық. Көптеген деректерге қараса, шамамын бірдей келе жатыр, не болмаса Хиллари 5-6 пайыз артық дауыс алады дегенге көзіқарақты адамдар, қаржыгерлерді алданып қалды. Бірақ бұл билеуші таптың таңдауы болды. Осы жерде мойындау керек, Трамп Клинтоннан гөрі ұтымды саясат жүргізді – және халыққа жағатын әңгіме айтты – мысалы, Ауғаныстанда, Иракта мектеп салып жатырмыз, оның біздің қажеті бар, одан да өзімізде мектеп салайық, өзімізде көпір салайық, өзіміздің ғана мәселемізді алға қояйық деп. Саяси стандарттардан тыс әңгіме айта бастады.
Ал неге «тек, Трамп емес» дегенге келсек. Оның америкалық ақпарат құралдары жазып жатқан «қырлары» - кәсіпкер кезіндегі әрекеттері мен кандидат болғанда айтқандарының бәрін қайталағым жоқ. Негізі уақыт болса, тізбелейтіндей-ақ дүниелер бар. Менің тоқталатыным мынау: соңғы айларда ресейдің федералды телеарналары Трамптың насихатшылары сияқты жұмыс істегені белгілі – және ол бекер емес.Әйтсе де мәселе Трамптың «Ресейді оқшаулауды доғару керек» немесе «Путин күшті лидер» дегенінде деп ғана ойлау үстірт.
«Путин қалаған президентіне ие болды, ендігі
кезекте Франция мен Германия».Die Welt басылымының тілшісі Торстен Крауэль жуырда -Ангела
Меркель националистер мен популистер
қоршауында қалып, Германияның экспорттық нарықтары ыдырауы мүмкін, - деп жазды.
Себебі Трамп протекционистік саясатын іске асырса, әлемдік экономика хаосқа
айналады, мысалы, еркін сауда арқылы экспорттық державаға айналған Германияның
тоқырауға ұшырауы ғажап емес. Сайлаудың қорытындысына сәйкес сөйлегенінде
Ангела Меркельдің қуанып тұрмағанын білдіруі өзін Трамптың «жүргізілмеуі тиіс
саясаттың өкілі» деп сипаттағанын ойлап, жәй, көңілсіздену емес. Себебі Кремль
өзімен санасуға ыңғай танытқан Ақ үй қожайынын ғана «тапқан» жоқ, соның
ықпалымен Еуропадағы жетекші мемлекеттерге санкция туралы басқаша ойлайтын
басшылардың келу арманына жақындады. Қырымды аннексиялауға байланысты салынған
санкциялар алынып тасталады деп.
Ангела Меркель, ГФР канцлері:
АҚШ –ғы президент сайлауының жеңімпазы Дональд Трампты құттықтаймын.
Германия мен АҚШ демократия, бостандық, сонымен бірге заңға және тегі, түсі,
діні, жынысы, сексуалды бағдары, саяси көзқарасына қарамай адамға құрмет сияқты
құндылықтар бойынша бір-бірімен байланысты. Осыған орай болашақ президентке
тығыз ынтымақтастық орнатуды ұсынамын.
Жақында ғана Трампқа байланысты
«бұл америкалықтың қылықтарына құсқым келеді» деген Ф.Олланд та Трампты
құттықтаймын деп ойламаған сияқты.
Франсуа Олланд, Франция
президенті:
Америка халқы айтарын айтты. Ол Дональд Трампты таңдады. Мен оны құттықтаймын. АҚШ бірінші кезектегі серіктес болып қала береді. Франция іске кірісетін жаңа әкімшілікпен уақыт созбай талқылауға көшеді.
Наурызда Д.Трамп Солтүстік Атлантика Одағын «қаусаған» одақ деп атап, егер оған мүше мемлекеттер әскери шығындарын көбейтіп, АҚШ-тың алдындағы «міндеттемелерін» орындамаса, онда оларға әскери көмекті тоқтатамын деп уәде берген.
Ал «Азаттық» Германия сыртқы саясат кеңесінің жанындағы «АҚШ – трансатлантикалық қарым-қатынас» бағдарламасының басшысы Хеннинг Риккенің сөзін келтіреді – оның айтуынша, Трамп президент болған тұста АҚШ «Ресейге қарай бет бұра түседі», ал мұның «Еуропадағы қауіпсіздікке тікелей әрі өте қауіпті салдары болуы мүмкін».
Мәскеу «ең алдымен Орталық Азия мен Шығыс Еуропадағы ықпалын арттыру үшін» қолынан келгенше НАТО мен Еуроодақты әлсіретуге тырысып жатыр. Егер АҚШ Ресей үшін бұл шаруаны атқарып беретін болса, онда Путинді құдайдың жарылқағаны».
Досым Сәтпаев, саясаттанушы:
Қазақстан үшін риск бар – егер Трамп АҚШ –ң әлемдік саясаттағы ролін азайтатын болса. Себебі біздің көпбағытты сыртқы саясат түрлі күштердің балансына негізделген. Бізге посткеңестік кеңістікте тек Ресейдің басым күшке ие болғаны тиімді емес. Бізге АҚШ та, ЕуроОдақ та, Қытай да керек. Сол кезде біз баланс сақтай аламыз.
Сонымен бірге соңғы жылдары Б.Обама әкімшілігі бастаған Ц5+1 бағдарламасы – Орталық Азия мемлекеттері мен АҚШ-ң ынтымақтастығын тереңдететін бағдарлама, дәлірегі – біздің аймақтағы Қытай мен Ресейдің ықпалын тежеу мақсатында жасалған жоба әрі қарай жалғасатынына күмән бар, деді саясаттанушы. Әйтсе де саясаттанушы Айдос Сарым бұл мәселеге басқа қырынан үңіледі:
Айдос Сарым, саясаттанушы:
Ресейліктер түсінбей отырған сияқты. Олар Трампты ресейшіл саясаткер десе, қателеседі. Бөріктерін аспанға атып жатқандары бар. Шын мәнінде олай болмайды. Өйткені Америка алып мемлекет. Әлемде қалған жалғыз супердержава. Оның ішкі саясатында біраз өзгерістер болуы ықтимал. Бірақ сыртқы саясатында оны шешетін президент те емес. Біріншіден әскерилердің өзіндік пікірі бар. Байқасаңыздар, ағымдағы президент Трампты қабылдап, 1,5 сағат әңгімелесті. Ол қаңтардың соңында келеді, билікке. Оған дейін арнайы қызметтер, Пентагон күніне бірнеше сағат арнап, Трампқа ақпарат бере бастайды. Ол білмеген жағдайларды баяндайды. Біраз уақыттан соң Трамптың риторикасы өзгереді. Ресейге қатысты да, басқа да пікірі өзгереді. Сайлау кезінде Украинаны қайтеміз дегендей айтып еді, кеше айтып жатыр – мен Украинаны қолдаймын деп.
Тrump — ағылшын тілінен аударғанда «көзір» деген мағына береді екен. Сонымен бірге бірнеше мағынасы бар термин:
Қазір қолындағысының бәрі көзір.
Кейін кім біледі? Менің тоқталғым келгені осы.
