Қытайлар баланы ерекше өбектейтіндердің қатарынан. «Бір отбасы-бір бала» саясатына да байланысты қалып. «Кішкентай императорлар» білім алулары үшін ата-аналары барын салады. Спортзалда жатқандар балаларында бәрі жақсы болатынына әбден көз жеткізуді ойлағандар. Алайда... Алайда жоғары оқу орнына түсетіндер саны артқанымен, тиімділік анау айтқандай емес. Түлектердің жұмыс таппайтындары көп. Нан тауып жейтін жұмыс табады, бірақ еңбек мигранттарынан да аз алады. Қытайда жылына 8 миллион адам жоғары білім алып шығады, бұл 20 жыл бұрынғымен салыстырғанда 10 есе көп. Ең таңдаулы мамандықтары - құқық пен әдебиет. Түлектердің жұмыссыздығы формальді түрде аз. Алайда айтып отырғанымыздай, табысы өте аз жұмыстарға тұрады. Тіпті гуманитарлық бағытта білім алғандары мүлдем оқымаған жұмысшыдан да аз алуы мүмкін. «Репаблик» басылымының жазуынша, жоғары оқу орындары студенттерге қажетті білім бере бермейді. Бұл детальдан кейін мынадай интервью: Берлинде экономист мамандығы бойынша жоғары білім алып жатқан астаналық Іңкәр біраз қызық нәрсе айтты.
Шет ел көргендер қашанда өз еліміздің аяқ алысын өзгемен салыстырып, елдің дамуына обективті көзқараспен қарауға мүмкіндік береді. Бекіш Іңкәр Астанада неміс мектебінде оқып, әрмен қарай білімін алыс, Алманияда жетілдіремін деп әу баста жоспарлаған. Реті келіп елге келгенінде, сыр тартып көрдік. Іңкәр бірінші кезекте еуропалықтардың ашықтығына, пунктуалдығына, уақытын тиімді пайдалана алатынына тамсаныпты.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Бір рет маған әкем келген. Екеуміз келе жатсақ терезеде бір апа жағын таянып тұрып, қайырлы таң, сізге жақсы күн тілеймін десе, әкем, мынау неге менімен сөйлеседі деді. Мен әке, бұл Германия, мұнда барлығы солай істейді дедім. Германияның адамдары тәртіпке мән береді. Сондықтан оларда бірдеме уақытымен болмай қалса, үрейлене бастайды. Бірақ тәртіп деген бар.
Оқуды Германияда таңдаудың да өз себебі бар. Онда оқу тегін, сапасы жоғары, талабы күшті. Тек Германия визасын аштыру қажет және неміс банктерінің бірінде 8 мың еуроңыз жатуы керек. Ол сол елде сізге қатысты оқыс жағдай болса, қаражатыңыздың өзіңізге жететінінің кепілі.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Бір семестрлік салым деген бар, ол бір семестрге 300 еуро. Оған студент билеті, ұйымдастыру жұмыстары, басқа да ұсақ-түйек кіреді.
Іңкәр Астанада джип көліктері көп екенін айтады. Ал, Германияда көлік тек бір жерден екінші жерге жету құралы. Оның үстіне халықтың басым көбі қоғамдық көлікпен жүргенді жөн санайды. Тіпті байлар да. Иә, байлар халықтан бөлінгенді ар санайды және ұялады дейді ол.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Менің экономика мұғалімім, ол өзі бай адам. Миллион акциялары бар, бірнеше үйлері бар, машиналары бар. Бірақта оған қарасаң бай деп санамайсың. Ешкім ойламайды мынау бай деп. Ол ақшасы бар болса да мұғалім болып жұмыс істейді. Ешкімге байлығын көрсетпейді, өзімен өзі өмірін сүреді.
Астанада жоғары лауазымды адамдар жүргенде орталық көшелерді жауып, халықтың мазасын алатыны бар. Германияда қалай?- деген сауалға Іңкәр қысқаша ғана жауап берді.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Кім келсе де, тіпті Меркель келсе де жолды жаппайды, бәрі ашық. Оларда заң алдында бәрі тең, ол көрініп тұрады.
Сондай-ақ, соңғы уақытта Қазақстанда полицейлердің масқара әрекеттері елді дүрліктіргені рас. Бірі өз әріптестерін пышақтаса, екіншісі қызметін асыра пайдаланып жатты. Осыдан кейін Германияның полицейлері жайлы да сұрадық.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Германияның полицейлері бірден көрінеді - олар үлкен, алып денелі, оларды көрсең қорықпайсың, қауіпсіз сезінесің. Кеше аэропортқа келсем, бір әйел «Полицейлерге қарсымын» деген плакат ұстап тұрды. Оған екі полицей келді де. Сөйлесіп, үшеуі күліп, әңгімелесіп, кейін полицейлер кетті, анау қала берді.
Мұнымен қатар Іңкәр Еуропаның іргелес елдеріне оңай, әрі арзан қыдырып келуге болатынын айтады. Ол Италияға жасаған 3 күндік сапарына не бары 50 еуро жұмсаған.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Біз құрбым екеумсіз ұшақпен бардық. Ұшақ бағасы барып келуі 25 еуро шықты, сосын Римде бір пәтер жалдадық 3 күнге 25 еуро бердік. Барлығы 50 еуро бізге Италияға Римге кетті.
Немістердің уақытын зая кетірмейтіні баршамызға мәлім. Оларда ең қарапайым адамдардың өзінде бір айлық уақыты жоспарланып тұрады екен. Іңкәр университетке түспес бұрын сонда неміс отбасымен бірге тұрған көрінеді. Қазір олармен кездесу кемі 1 ай бұрын жоспарланады. Іңкәр да осыған үйреніп келеді.
Іңкәр Бекіш, Freie Universität Berlin студенті:
Мен тұрған неміс отбасымен кездесем десем, олар кәзір календарьді қарайын деп, менде 28-ші қыркүйек боспын, сонда кездесейік дейді. Бүгін мен, тіпті ертең не істерімді білмеймін Астанада, ал, Германияда мен бәрін жоспарлап қоямын. Менің Неміс мамам (өзі күледі) өз баласын сіңлісінің үйінде қалдырғысы келген. Сол үшін оған ол бір апта бұрын қоңырау шалып келісті. Кейін таңғы 10 кезінде біз шәй ішіп отырсақ, сіңлісі қоңырау шалып неге балаңды әкелмей жатырсың деп ұрысты. Мамамыз 11 кезінде келеміз деп еді, сіңлісі «сен маған күнімді жоспарлауға мүмкіндік бермедің, ертерек әкелуің керек еді», - деп ұрсысып қалды.
Аз ғана пікір алысу барысында Іңкәр «оқуымды аяқтап елге келемін» - деп көп айтты. Сірә, екі тіл білген өзгелерден екі қарыс биік тұрады деген бала Шоқанға айтылған сөз, бүгінде осы жастарға айтылса керек. Біз Іңкәрдің жолы болсын деп тіледік.
Дәуренбек Бақдәулет «Біздің уақыт».
